Oficjalna definicja bólu określa go jako subiektywne, przykre i nieprzyjemne wrażenie czuciowe i emocjonalne, które związane jest z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek. Jaki jest mechanizm powstawania tego zjawiska? W jaki sposób niesteroidowe leki przeciwzapalne łagodzą dolegliwości bólowe?
Jak powstaje ból?
Ból to skomplikowany proces biologiczny, który pełni funkcję ostrzegawczą i ochronną. Gdy organizm wykryje potencjalnie szkodliwy bodziec, aktywuje złożony mechanizm, w skład którego wchodzą 4 główne etapy:
- transdukcja – przekształcenie bodźca w impuls elektryczny,
- przewodzenie – impuls wędruje włóknami nerwowymi do rdzenia kręgowego,
- modulacja – układ nerwowy nie tylko przekazuje informacje o bólu, ale także może je modulować, czyli wzmacniać lub osłabiać,
- percepcja – impulsy docierają do kory mózgowej, gdzie zostają odczytane i zinterpretowane. Mózg dowiaduje się o natężeniu, lokalizacji i charakterze bólu[1].
Rodzaje bólu i ich przyczyny
Ból można klasyfikować na różne sposoby. Najczęściej wykorzystuje się podział ze względu na czas jego trwania oraz mechanizm powstawania dolegliwości.
Biorąc pod uwagę okres, w jakim jest odczuwany, wyróżniamy ból:
- ostry – pojawia się nagle i ma charakter krótkotrwały, zwykle jako reakcja organizmu na uraz lub stan zapalny,
- przewlekły – trwa dłużej niż 3 miesiące i często nie pełni już funkcji ostrzegawczej. Może być wynikiem nieleczonego stanu zapalnego, choroby przewlekłej lub uszkodzenia układu nerwowego.
Z kolei według mechanizmu powstawania ból może być:
- receptorowy – powstaje w wyniku podrażnienia nocyceptorów (receptorów bólowych) przez bodźce mechaniczne, chemiczne lub termiczne. To np. ból pourazowy, pooperacyjny czy menstruacyjny,
- neuropatyczny – wynika z uszkodzenia lub dysfunkcji układu nerwowego, np. neuropatia cukrzycowa, neuralgia popółpaścowa,
- psychogenny – jego główną przyczyną są czynniki psychiczne, takie jak stres, depresja czy lęk. Często współwystępuje z innymi rodzajami bólu.
Rola niesteroidowych leków przeciwzapalnych w leczeniu bólu
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) są powszechnie stosowane do łagodzenia bólu ostrego, u którego podłoża leży zazwyczaj stan zapalny. Ich działanie polega na hamowaniu aktywności cyklooksygenaz – to enzymy, których zadaniem jest produkcja prostaglandyn, czyli związków odpowiedzialnych za rozwój i podtrzymywanie stanu zapalnego.
Niektóre leki przeciwbólowe z grupy NLPZ są dostępne bez recepty, np. deksketoprofen, który jest stosowany w łagodzeniu bólu o nasileniu lekkim do umiarkowanego. Jednak jego działanie nie ogranicza się wyłącznie do hamowania produkcji prostaglandyn. Dodatkowo deksketoprofen moduluje przewodzenie bodźców bólowych, przez co może zmniejszyć ryzyko transformacji bólu ostrego w przewlekły, znacznie trudniejszy do wyleczenia.
Co ważne, deksketoprofen rzadko wywołuje działania niepożądane, również charakterystyczne dla NLPZ podrażnienie żołądka. Dzięki temu można stosować go na czczo, co pomoże uzyskać szybszy efekt przeciwbólowy, utrzymujący się nawet do ok. 8. godzin[2].
Przedłużający się ból traci swoje funkcje obronne – przewlekły może utrzymywać się nawet po ustąpieniu jego pierwotnej przyczyny. Dlatego nie należy lekceważyć przedłużających się dolegliwości, by nie przegapić odpowiedniego momentu na leczenie.
[1] Liczner, G. (2022). Leczenie bólu w gabinecie lekarza rodzinnego. Gabinet Prywatny, 286(6), 36-45.
[2] Woroń, J. (2020). Dlaczego w bólu ostrym należy rozważyć zastosowanie deksketoprofenu? Forum Medycyny Rodzinnej, 14(2): 51-56.
