W 1999 roku w Szwecji w wyniku przepracowania zmarły dwie osoby: 34-letnia kobieta i 27-letni mężczyzna. Zdrowi, młodzi ludzie. Umarli, bo ich organizmy nie poradziły sobie z gigantycznym stresem i napięciem, chronicznym przemęczeniem, poczuciem osamotnienia i beznadziejności. Umarli, ponieważ byli perfekcjonistami i pracoholikami. To było 16 lat temu. Współcześnie takie sytuacje mało kogo dziwią, ponieważ temat zmęczenia pracą, popularnie zwany wypaleniem zawodowym, dotyka coraz więcej osób.
Jak pisze znany psycholog społeczny, Elliot Aronson: Wypalenie jest rezultatem długotrwałego lub powtarzającego się obciążenia w wyniku długoletniej intensywnej pracy dla innych ludzi […]. Wypalenie jest bolesnym uświadomieniem sobie [przez osoby pomagające], że nie są w stanie już więcej pomóc tym ludziom, że nie mogą dać im więcej i całkowicie zużyły swoje siły.
Przez ostatnie lata zatraciła się delikatna granica pomiędzy życiem osobistym a zawodowym. Szybkie kariery, wysokie wymagania pracodawców, ciągłe podnoszenie poprzeczki, rywalizacja, a także wzrastające koszty utrzymania i rosnący standard życia spowodowały, że dotychczasowe wartości, takie jak dom, rodzina, przyjaciele czy zdrowie przestały mieć znaczenie. Ponad 40 proc. dorosłych Polaków pracuje dłużej niż 50 godzin tygodniowo, 80 proc. z nich przynosi pracę do domu. To wysokie obłożenie pracą jest często podstawą frustracji, stresu i złego samopoczucia pracowników. To zaś z kolei wpływa na ich koncentrację i efektywność, a w ostateczności przekłada się na straty finansowe organizacji w których pracują.
W Polsce zjawisko wypalenia zawodowego dotyczy szczególnie ambitnych kobiet biznesu pomiędzy 30. a 40. rokiem życia na stanowiskach menadżerskich oraz kobiet – szefów i właścicielek firm. Prawie co trzeci szef w Polsce jest kobietą, a co piąta kobieta na wysokim stanowisku ma kłopoty ze snem, problemy żołądkowe, odczuwa napięcie, silne bóle głowy, podenerwowanie oraz nie ma radości z pracy.
Kobiety wraz z emancypacją wkroczyły na ścieżkę kariery zawodowej. Wraz z równouprawnieniem wzięły na swoje barki nie tylko obowiązki domowe, ale też obowiązki zawodowe. I ta podwójna odpowiedzialność za dom i za pracę powodują, że kobiety są bardziej narażone na stres. Profesjonalizm, konkurowanie z mężczyznami, branie na siebie dodatkowych zadań, utrzymywanie rodziny na równi z partnerem lub samotnie, stanowią często dla kobiecego organizmu zbyt duże obciążenie. Pojawia się stres. A to właśnie stres jest główną przyczyną wypalenia zawodowego u kobiet. Stres bowiem to brak równowagi między tym, co mamy do zrobienia, czyli naszymi obowiązkami, a naszymi możliwościami. Szkodliwe jest więc dla naszej psychiki zbyt duże obciążenie obowiązkami. Kiedy wymagania, powinności, zadania są nieproporcjonalne do naszych możliwości, organizm próbuje powrócić do status quo.
Według badań psychologów, kobiety szybciej „wpadają” w wypalenie, ponieważ wysoki poziom stresu utrzymuje się u nich znacznie dłużej niż u mężczyzn. Z badań wynika, że choć u obu płci w trudnej sytuacji podobnie wzrasta poziom hormonów stresu – kortyzolu, to u mężczyzn obniża się on po ustaniu czynnika wywołującego stres. U kobiet natomiast utrzymuje się aż do zaśnięcia, a zdarza się nawet, że kobiety zasypiają w stresie i następnego dnia rozpoczynają pracę będąc w stresie.
ETAPY WYPALENIA ZAWODOWEGO:
I ETAP – stadium ostrzegawcze, charakteryzuje się uczuciem przygnębienia, irytacji. Mogą pojawić się w nim ustępujące bóle głowy, przeziębienia, zaburzenia snu.
II ETAP – przejawia się gorszym wykonywaniem zadań, częstymi wybuchami irytacji, drażliwością.
III ETAP – na tym etapie następuje pełny rozwój objawów fizycznych, psychicznych i psychosomatycznych. Typowymi objawami dla tego stadium są uczucie osamotnienia i alienacji, kryzysy rodzinne, małżeńskie, przyjacielskie, depresja, nadciśnienie, wrzody żołądka. Wypalenie zawodowe w tym stadium bardzo wyraźnie dotyka nie tylko osobę poszkodowaną, ale całe jej otoczenie; rodzinę, przyjaciół, współpracowników. Najczęściej wymagana jest już profesjonalna pomoc (lekarz, terapeuta, psycholog).
(box 1 koniec)
(box 2 początek)
Chcesz ustrzec się przed wypaleniem zawodowym?
- Odpowiedz sobie na pytania: Kim jestem? Co jest dla mnie ważne? Co sprawia mi autentyczną przyjemność? Dokąd zmierzam? Jakie cele pragnę realizować? Warto tu skorzystać z pomocy specjalistów: coacha, psychoterapeuty, doradcy zawodowego.
- Pozwól sobie na podążanie za swoimi potrzebami. Zauważ różnicę pomiędzy chcieć a musieć.
- Zrozum, że ciało też potrzebuje odpoczynku, relaksu. Aktywny wypoczynek, uprawianie sportu sprawiają, że wytwarzają się hormony szczęścia – endorfiny, które stanowią przeciwwagę dla hormonu stresu – kortyzolu.
- Daj sobie prawo do odrobiny szaleństwa; skok na spadochronie, impreza z przyjaciółmi pozwolą z większą energią przystąpić do codziennych obowiązków.
- Zapytaj siebie co jest ważniejsze: kariera czy pasja, rywalizacja czy święty spokój, władza czy rodzina i podejmij decyzję.
- Najważniejsze! Pokochaj siebie ze wszystkimi zaletami i wadami, absolutnie. Wtedy będziesz wiedzieć jak postępować ze swoim życiem.
Powodzenia!
Autor: Małgorzata Zaremba
