Tyreotropina (TSH) to hormon wydzielany przez przysadkę mózgową, którego poziom ma bezpośredni związek z funkcjonowaniem tarczycy – a konkretnie z procesem produkcji hormonów tarczycowych. Badanie poziomu TSH należy do podstawowych badań oceniających pracę tarczycy, wykonuje się je w przypadku podejrzenia nadczynności lub niedoczynności tego gruczołu, a także innych zaburzeń osi podwzgórze–przysadka–tarczyca.
Tyreotropina (TSH) – co to takiego?
Tyreotropina (skrótowo określana mianem TSH) to hormon wydzielany w obrębie przysadki mózgowej. Mimo iż TSH nie jest produkowane przez tarczycę, to jego stężenie we krwi wpływa na prawidłowy przebieg procesu produkcji hormonów tarczycowych. Zbyt niski lub też zbyt wysoki poziom TSH ma więc bezpośredni związek z przebiegiem takich chorób, jak, między innymi, nadczynność i niedoczynność tarczycy. Oprócz tego nieprawidłowy poziom tyreotropiny może wpływać na zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego, zaburzenia płodności, trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała i na wiele innych.
Jakie są wskazania do wykonania badania TSH?
Do pacjentów, którym rekomenduje się badanie poziomu TSH, zalicza się przede wszystkim:
- osoby z grup zwiększonego ryzyka zapadnięcia na choroby tarczycy – w tym mające krewnych pierwszego stopnia cierpiących na schorzenia tego gruczołu, osoby z chorobami autoimmunologicznymi oraz narażone na ekspozycję na promieniowanie podczas radioterapii czy badań diagnostycznych (zwłaszcza w obrębie szyi), a także pacjenci po przebytych operacjach tarczycy oraz powyżej 50. roku życia;
- osoby, u których występują objawy mogące wskazywać na rozwój niedoczynności tarczycy (są to między innymi przyrost masy ciała bez wyraźnego zwiększenia łaknienia, ciągłe uczucie zimna, zmęczenia, senności i ogólnego pogorszenia nastroju, zaparcia, zaburzenia miesiączkowania i/lub zaburzenia płodności, wypadanie włosów i pogorszenie się stanu skóry);
- osoby, u których występują objawy mogące wskazywać na rozwój nadczynności tarczycy (wśród nich wyróżnia się między innymi utratę masy ciała bez jednoczesnego zwiększenia łaknienia, uczucie rozdrażnienia, wzmożonej nerwowości i niepokoju, uderzenia gorąca, zwiększone pragnienie, biegunki, drżenie mięśni, epizody kołatania serca, a także zaburzenia miesiączkowania).
Warto również dodać, że pomiar stężenia hormonu tyreotropowego obligatoryjnie wykonuje się u kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, a także u noworodków. Więcej informacji o przygotowaniu do oznaczenia poziomu tyreotropiny we krwi znajduje się w opisie badania TSH, które jest dostępne m.in. na stronie alab.pl.
Niskie TSH i podwyższone TSH – przyczyny
Ile powinno wynosić TSH? Norma w różnych laboratoriach, wyrażana w przedziałach referencyjnych, może różnić się w zależności od wielu czynników – m.in. metody oznaczania stężenia tyreotropiny czy pory dnia, w której pobrano próbkę krwi do badania (stężenie TSH we krwi ulega zmianom dobowym – szczyt wydzielania tyreotropiny obserwuje się w nocy, natomiast jej minimalne stężenie – około godziny 16.00 w ciągu dnia). Dodatkowo na poziom TSH wpływa palenie papierosów, wiek pacjenta, przyjmowane leki, stężenie jodu w organizmie, a także ciąża. W związku z tym wynik TSH powinien być u każdego pacjenta rozpatrywany i interpretowany indywidualnie (zazwyczaj łącznie z wynikiem hormonów tarczycowych – fT3, czyli trójjodotyroniny oraz fT4 – tyroksyny).
Nieprawidłowy poziom TSH może sugerować występowanie konkretnych chorób lub zaburzeń. I tak:
- niskie TSH występuje w przebiegu takich problemów, jak pierwotna nadczynność tarczycy, zapalenie tarczycy, choroby przysadki mózgowej i podwzgórza czy stan niedożywienia organizmu (na przykład na skutek głodzenia);
- podwyższone TSH obserwuje się w pierwotnej niedoczynności tarczycy oraz pierwotnej niedoczynności nadnerczy, w okresach rekonwalescencji po chorobach o ciężkim przebiegu, sporadycznie także w przypadku rozwoju gruczolaka przysadki mózgowej (który produkuje TSH).
Każde badanie hormonów tarczycowych powinno być skonsultowane z lekarzem, który zinterpretuje wyniki i na ich podstawie zadecyduje o ewentualnym leczeniu lub pogłębieniu diagnostyki.
Źródła:
- Solnica, Tyreotropina [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, weryfikacja hasła: 15.07.2024
- Lewiński, E. Płaczkiewicz-Jankowska, Niedoczynność tarczycy [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, weryfikacja hasła: 15.07.2024
- Dr n. med. U. Ambroziak, Wytyczne postępowania w niedoczynności tarczycy u dorosłych [w:] Medycyna po Dyplomie 03/2013
- P. Weetman, MD, DSc, FRCP, FMedSci, Nieprawidłowe stężenie hormonu tyreotropowego: kiedy i kogo leczyć? [w:] Medycyna po Dyplomie 07/2009
- Gurnell, Interpretacja nietypowych wyników badań czynności tarczycy [w:] Medycyna po Dyplomie 02/2009
- Lipińska, Niedoczynność tarczycy [w:] Centrum Wiedzy ALAB, alab.pl, dostęp: 07.04.2025
- Gietka-Czernel, H. Jastrzębska, Norma TSH – czy należy ją zmienić? [w:] Endokrynologia Polska 2007; 58(5)
